ks. Mariusz Szram ISBN: 978-83-7702-068-5 Stron: 770 Format: B5 (oprawa twarda) Rok wydania: 2010
W niniejszym opracowaniu próbowałem porównawczo zestawić poglądy na temat ciała zmartwychwstałego, prezentowane przez autorów wczesnochrześcijańskich działających na przełomie II i III wieku, w okresie ożywionej polemiki przeciw pogańskim i wewnątrzchrześcijańskim adwersarzom prawdy o powrocie ludzkiego ciała do życia, której świadectwem są powstałe wówczas traktaty rezurekcyjne lub duże fragmenty dzieł teologicznych tej kwestii poświecone. Wprawdzie problematyka centralna dla podjętego tematu, czyli zagadnienie charakterystyki i losów ciała zmartwychwstałego oraz jego relacji do ciała ziemskiego, którym to kwestiom były podporządkowane inne rozważania zawarte w tej monografii, nie zajmowała pierwszego miejsca we wspomnianej literaturze o zmartwychwstaniu, skupiającej się na jego uzasadnieniu i obronie, to pozwala wnioskować, że nie tylko Orygenes podejmował w szerszy sposób kwestię statusu ciała zmartwychwstałego - chociaż pisał w tym czasie na ten temat najwięcej i w sposób najbardziej twórczy, a zarazem kontrowersyjny - ale również pozostali badani autorzy mieli o kształcie zmartwychwstałego ciała więcej do powiedzenia niż dotąd sadzono. (z Zakończenia)
Spis treści
Wstęp
Rozdział I Rozwój nauki o ciele zmartwychwstałym do końca II wieku
1. Biblijna koncepcja ciała i zmartwychwstania człowieka A. Terminologia biblijna dotycząca ciała a) W Starym Testamencie b) W Nowym Testamencie B. Kształtowanie się wiary w cielesne zmartwychwstanie w księgach Pisma świętego a) W tekstach starotestamentalnych b) W tekstach nowotestamentalnych 2. Tematyka powrotu człowieka do życia w pozakanonicznej literaturze apokryficznej A. W apokryfach Starego Testamentu B. W apokryfach Nowego Testamentu 3. Starożytne kierunki filozoficzne a wczesnochrześcijańska koncepcja ciała i jego zmartwychwstania A. Nurt platoński B. Nurt stoicki 4. Poglądy rezurekcyjne Ojców Apostolskich i apologetów A. W pismach Ojców Apostolskich a) Didache - zmartwychwstanie umarłych jako znak paruzji b) Klemens Rzymski - pierwsza próba połączenia argumentacji biblijnej i pozabiblijnej za zmartwychwstaniem ciała c) Ignacy z Antiochii i Polikarp ze Smyrny - antydoketystyczna obrona realności zmartwychwstałego ciała Chrystusa d) Homilia z II w. (2 List Klemensa Rzymskiego), Pasterz Hermasa i List Pseudo-Barnaby - inkarnacyjne uwarunkowanie zmartwychwstania i argumentacja moralna e) Homilia paschalna Melitona z Sardes - zmartwychwstanie Chrystusa w ciele znakiem Jego boskości f) Hipolit - zmartwychwstały człowiek podobny do aniołów, z ciałem odmłodzonym i niezniszczalnym B. W pismach apologetów a) Justyn - ciało ogarnięte przez nieśmiertelność, niecierpiętliwość i niezniszczalność b) Minucjusz Feliks, Teofil z Antiochii, Tacjan Syryjczyk - powrót do życia tego samego ciała dzięki wszechmocy Bożej C. Klemens Aleksandryjski - prawdziwe piękno ciała zmartwychwstałego
Rozdział II Polemiczny kontekst teologii ciała zmartwychwstałego na przełomie II i III wieku
1. Pogańskie zarzuty wobec chrześcijańskiej wiary w zmartwychwstanie ciała 2. Wątpliwości dotyczące zmartwychwstania ciała w środowisku chrześcijańskim 3. Gnostycka koncepcja ciała ludzkiego i krytyka cielesnego zmartwychwstania 4. Millenaryzm - eschatologiczny materializm i doktryna o pierwszym zmartwychwstaniu
Rozdział III Podstawowa terminologia patrystyczna przełomu II i III wieku dotycząca ciała i zmartwychwstania
1. νεκρός/mortuus 2. σάρξ/caro i σωμα/corpus oraz terminy pokrewne A. W dziele Pseudo-Justyna B. W pismach Atenagorasa C. W pismach Ireneusza D. W pismach Tertuliana E. W pismach Orygenesa 3. ανάστασις/resurrectio i terminy pokrewne A. W dziele Pseudo-Justyna B. W pismach Atenagorasa C. W pismach Ireneusza D. W pismach Tertuliana E. W pismach Orygenesa
Rozdział IV Miejsce ciała ziemskiego i zmartwychwstałego w strukturze człowieka
1. Stanowisko Pseudo-Justyna: człowiek cielesny, ukształtowany na obraz Boży, złożony z duszy i ciała 2. Stanowisko Atenagorasa: natura ludzka to jedna istota żywa zbudowana z dwóch składników 3. Stanowisko Ireneusza: doskonały człowiek to ciało ukształtowane na obraz Boży, zjednoczone z duszą, która przyjęła Ducha Ojca A. Ciało jako konieczny element i podstawa substancjalna bytu ludzkiego B. Ciało ukształtowane na obraz Boży 4. Stanowisko Tertuliana: człowiek jako rodzaj spinki łączącej dwie substancje: duszę i ciało A. Człowiek jest przede wszystkim ciałem B. Ukształtowane ciało jako obraz Boży 5. Stanowisko Orygenesa: ciało w cieniu duszy A. Ciało podporządkowane duszy i podlegające zmianom, ale stanowiące nieodłączny atrybut bytów stworzonych B. Ciało nie jest obrazem Bożym
Rozdział V Uzasadnienie zmartwychwstania ciała
1. Stanowisko Pseudo-Justyna: zmartwychwstanie ciała ziemskiego możliwe i godne Boga A. Argumentacja filozoficzna i biblijno-teologiczna B. Kwestia rozumienia Pawłowego zdania „Ciało i krew nie odziedziczą Królestwa Bożego" (1 Kor 15, 50) 2. Stanowisko Atenagorasa: filozoficzne uzasadnienie możliwości i konieczności zmartwychwstania ziemskiego ciała 3. Stanowisko Ireneusza: antygnostycka obrona zmartwychwstania ciała jako podstawy substancjalnej bytu ludzkiego A. Przesłanki biblijno-teologiczne B. Moralna i ontyczna interpretacja 1 Kor 15, 50 4. Stanowisko Tertuliana: dominacja argumentów teologicznych: wszechmoc Boża, godność stworzonego ciała, konieczność powstania na sąd A. Argumentacja teologiczna i egzemplifikacja biblijna B. Interpretacja dwuznacznych tekstów Pawłowych 5. Stanowisko Orygenesa: próba połączenia filozoficznego i teologicznego uzasadnienia cielesnego zmartwychwstania A. Argumentacja filozoficzno-teologiczna B. Argumentacja biblijno-teologiczna C. Interpretacja Pawłowego tekstu 1 Kor 15, 50
Rozdział VI Zmartwychwstałe ciało Chrystusa
1. Stanowisko Pseudo-Justyna: Chrystus zmartwychwstał w ciele, w jakim był na ziemi 2. Stanowisko Atenagorasa: milczenie o zmartwychwstaniu Chrystusa 3. Stanowisko Ireneusza: Chrystus zmartwychwstał w substancji ciała, otoczonego ojcowskim światłem 4. Stanowisko Tertuliana: w Chrystusie zmartwychwstało ciało, w którym się narodził, ale już nieśmiertelne 5. Stanowisko Orygenesa: zmartwychwstałe ciało Chrystusa mogące dostosować się do ziemskiej i niebiańskiej rzeczywistości
Rozdział VII Relacja ciała do duszy w okresie przejściowym między śmiercią a zmartwychwstaniem
1. Stanowisko Pesudo-Justyna: po odejściu duszy nie ma ciała 2. Stanowisko Atenagorasa: sen duszy - kompletny rozkład ciała 3. Stanowisko Ireneusza: ciała sprawiedliwych przebywają w ziemi do pierwszego zmartwychwstania, ciała grzeszników - do ostatecznego zmartwychwstania i dnia sądu 4. Stanowisko Tertuliana: dusza otrzymująca wstępną odpłatę w otchłani, ciało pożarte przez ziemię i spoczywające we śnie 5. Stanowisko Orygenesa: rozkład ziemskiego ciała i cielesny „wehikuł" (όχημα) duszy
Rozdział VIII Czas i sposób cielesnego zmartwychwstania
1. Stanowisko Pseudo-Justyna: przywrócenie ciała do pierwotnego stanu w nieokreślonej przyszłości 2. Stanowisko Atenagorasa: ponowne połączenie cząstek ciała w nieodległej przyszłości 3. Stanowisko Ireneusza: cielesne zmartwychwstanie sprawiedliwych i grzeszników rozdzielone królestwem millenarystycznym 4. Stanowisko Tertuliana: powrót ziemskiego ciała do życia i jego przemiana wpisane w millenaryzm 5. Stanowisko Orygenesa: daleko idąca przemiana cech ciała w nieznanej przyszłości A. Czas zmartwychwstania B. Sposób zmartwychwstania
Rozdział IX Kwestia tożsamości ciała zmartwychwstałego z ziemskim oraz integralności ciała po zmartwychwstaniu
1. Stanowisko Pseudo-Justyna: ciało o tej samej postaci jak pierwotne 2. Stanowisko Atenagorasa: te same cząstki i budowa tych samych ludzi zgodna z ich własną naturą 3. Stanowisko Ireneusza: ta sama substancja i materia, te same członki ciała 4. Stanowisko Tertuliana: ciało wszelkie, to samo i nienaruszone 5. Stanowisko Orygenesa: ta sama substancja ciała (σώμα), ale nie te same cielesne składniki (σάρξ) A. Zmienność i niezmienność materialnej substancji cielesnej B. Niezmienna forma cielesnej tożsamości (είδος σωματικόν) a kwestia relacji ciała zmartwychwstałego do ziemskiego C. Czy ciało w ziemskiej postaci (σάρξ) zmartwychwstanie? D. Problem integralności i wyglądu zmartwychwstałego ciała
Rozdział X Przymioty ciała zmartwychwstałego i jego dalsze losy
1. Stanowisko Pseudo-Justyna: ciało nienaruszone 2. Stanowisko Atenagorasa: ciało niezniszczalne 3. Stanowisko Ireneusza: ciało ziemskie przyjmujące jakość Ducha i ukształtowane na podobieństwo Syna 4. Stanowisko Tertuliana: ciało ziemskie, ale przemienione na nieskazitelne i nieśmiertelne, podobne do odzienia anielskiego 5. Stanowisko Orygenesa: ciało wyposażone w nowe duchowe jakości A. Charakterystyka zmartwychwstałych ciał sprawiedliwych i grzeszników a) Cechy ciała wspólne dla wszystkich zmartwychwstałych: nieśmiertelność i niezniszczalność oraz niewidoczność b) Cechy ciał zbawionych: eteryczność oraz świetlistość i czystość c) Cechy ciał grzeszników: eteryczność skażona ciężkością i ciemnością d) Możliwość finalnej przemiany ciał grzeszników i ich ostateczne cechy B. Czy Orygenes sądził, że wszelkie ciało ostatecznie zaniknie?
Zakończenie - bilans podobieństw i różnic
Wykaz skrótów Bibliografia Indeks cytatów biblijnych Indeks cytatów patrystycznych Indeks cytatów z pism apokryficznych Indeks cytatów z pism gnostyckich Indeks cytatów z literatury starożytnej Summary Table of Contents
|