Giovanni Reale, przeł. E. I. Zieliński
ISBN: 978-83-7702-525-3
Pages: 568
Format: A5
Year: 2012 (2nd edition)
Language: Polish

Pięciotomowa historia filozofii starożytnej autorstwa Giovanniego Reale, profesora historii filozofii antycznej Katolickiego Uniwersytetu Sacro Cuore w Mediolanie. Tom III dotyczy systemów filozoficznych epoki hellenistycznej.


SPIS TREŚCI

UWAGI WSTĘPNE

SYSTEMY EPOKI HELLENISTYCZNEJ

WPROWADZENIE DO FILOZOFII EPOKI HELLENISTYCZNEJ
I. Duchowe konsekwencje rewolucji dokonanej przez Aleksandra Wielkiego; 2. Geneza i szerzenie się ideału kosmopolitycznego; 3. Odkrycie jednostki; 4. Zrównanie Greków z barbarzyńcami i upadek dawnych przesądów rasistowskich; Przemiana kultury helleńskiej w kulturę hellenistyczną; Zwiększenie zasięgu i utrata głębi przez filozofię hellenistyczną; 7. Odrodzenie się ducha sokratycznego; 8. Ideał autarkii; 9. Ideał ataraksji; 10. Ideał mędrca;
II. Ubóstwienie twórców wielkich systemów epoki hellenistycznej

CZĘŚĆ PIERWSZA
WYCZERPANIE SIĘ SZKÓŁ SOKRATYCZNYCH MNIEJSZYCH ORAZ INWOLUCJA SZKÓŁ PLATONA I ARYSTOTELESA

SEKCJA PIERWSZA
ROZWÓJ SZKÓŁ SOKRATYCZNYCH MNIEJSZYCH ORAZ POWODY ICH UPADKU I ZANIKU
I. DIOGENES «PIES» I ROZWÓJ CYNIZMU
1. Diogenes i radykalizacja cynizmu; 2. «Parresia» i «anai-deia»; 3. Ćwiczenie (askesis) i trud (pónos); 4. Autarkia i apatia; 5. Diogenes a epoka hellenistyczna; 6. Krates i inni naśladowcy Diogenesa; 7. Filozofia cynicka do końca ery pogańskiej; 8. Wartość i ograniczenia cynizmu
II. ZMIERZCH I KONIEC SZKOŁY CYRENAIKÓW
1. Odmiany cyrenaizmu; 2. Hegezjasz i jego naśladowcy; 3. Annikeris i jego naśladowcy; 4. Teodor i jego naśladowcy; 5. Koniec cyrenaizmu
III. DIALEKTYCZNY ROZWÓJ SZKOŁY MEGAREJSKIEJ I JEJ UPADEK
1. Ewolucja nauki megarejskiej i jej cechy; 2. Eubulides i «paradoksy» megarejskie; 3. Diodor Kronos i polemika z Arystotelesowską koncepcją «możności»; 4. Stilpon i ostatnie stwierdzenia szkoły megarejskiej; 5. Koniec szkoły megarejskiej
IV. SZYBKI ROZPAD SZKOŁY ELIDZKO-ERETREJSKIEJ

SEKCJA DRUGA
PIERWSZA AKADEMIA I SZYBKIE ZAGUBIENIE ZDOBYCZY «DRUGIEGO ŻEGLOWANIA»
I. AKADEMIA PLATOŃSKA, JEJ CEL, ORGANIZACJA I SZYBKI UPADEK
II. EUDOKSOS Z KNIDOS, ASTRONOM GOSZCZĄCY W AKADEMII
1. Uznanie idei za immanentne ; 2. Hedonizm Eudoksosa
III. HERAKLIDES Z PONTU, KIEROWNIK AKADEMII W CZASIE NIEOBECNOŚCI PLATONA
1. Zaniedbanie rzeczywistości inteligibilnej; 2. Rozumienie duszy; 3. Odrzucenie geocentryzmu
IV. SPEUZYP, PIERWSZY NASTĘPCA PLATONA
1. Porzucenie Platońskich idei; 2. Poziomy rzeczywistości; 3. Najwyższe zasady rzeczywistości; 4. Poznanie; 5. Etyka
V. KSENOKRATES, DRUGI NASTĘPCA PLATONA
1. Trójpodział filozofii; 2. Nauka o poznaniu; 3. Zasady i sfery bytu; 3. Religijna interpretacja kosmosu; 5. Etyka
VI. OSTATNI PRZEDSTAWICIELE STAREJ AKADEMII: POLEMON KRATES I KRANTOR
1. Polemon; 2. Krates; 3. Krantor
VII. WNIOSKI DOTYCZĄCE STAREJ AKADEMII

SEKCJA TRZECIA
PIERWSZY PERYPAT I SZYBKIE ZATRACENIE WYCZUCIA DLA WYMIARU METAFIZYCZNEGO
I. ARYSTOTELESOWSKI PERYPAT, JEGO ORGANIZACJA I SZYBKI UPADEK
II. TEOFRAST I ZAGUBIENIE SKŁADNIKA SPEKULATYWNEGO
1. Metafizyka; 2. Fizyka i psychologia; 3. Logika; 4. Etyka; Wnioski odnośnie do Teofrasta
III. INNI BEZPOŚREDNI UCZNIOWIE ARYSTOTELESA: EUDEMOS, DIKIARCHOS I ARYSTOKSENOS
1. Eudemos; 2. Dikiarchos; 3. Arystoksenos z Tarentu
IV. STRATON Z LAMPSAKU, DRUGI NASTĘPCA ARYSTOTELESA
1. Fizyka; 2. Psychologia
V. WNIOSKI CO DO PIERWSZEGO PERYPATU

CZĘŚĆ DRUGA
EPIKUREIZM OD POWSTANIA DO KOŃCA ERY POGAŃSKIEJ

SEKCJA PIERWSZA
EPIKUR I ZAŁOŻENIE «OGRODU»
I. POWSTANIE I CECHY CHARAKTERYSTYCZNE «OGRODU»
1. Polemika Epikura z Platonem i Arystotelesem; 2. Odrzucenie «drugiego żeglowania»; 3. Powrót do atomizmu i związanych z nim podstawowych kategorii eleackich; 4. Stosunek Epikura do Sokratesa i sokratyków mniejszych; 5. Dominująca rola etyki; 6. Cele «Ogrodu» oraz ich nowość
II. KANONIKA EPIKURA
1. «Kanonika» jako ustalenie kryteriów prawdy; 2. Wrażenie zmysłowe i jego absolutna miarodajność; 3. «Pro-lepseis», czyli «antycypacje», i język; 4. Odczucia przyjemności i bólu; 5. Mniemanie; 6. Aporie i ograniczenia epikurejskiej kanoniki
III. FIZYKA EPIKUREJSKA
I. Podstawy ontologiczne: cechy rzeczywistości jako takiej, ciała, próżnia i nieskończoność; 2. Atomy; 3. Strukturalne cechy atomów; 4. Nauka o «minimach»; 5. Strukturalne cechy próżni; 6. Ruch; 7. «Clinamen», czyli «odchylanie się» atomów; 8. Wszechświat i nieskończenie wiele światów; 9. Zjawiska niebieskie i ich wielorakie tłumaczenia; 10. Dusza, jej materialność i śmiertelność;
II. Podobizny i poznanie; 12. Koncepcja bogów i tego co boskie
IV. ETYKA EPIKUREJSKA
1. Przyjemność jako fundament etyki; 2. Zreformowanie hedonizmu cyrenaików; 3. Hierarchia przyjemności i mądrość praktyczna, czyli roztropność; 4. Epikurejski ascetyzm i autarkia; 5. Absolutny charakter przyjemności; 6. Względny charakter bólu; 7. Śmierć jest dla człowieka niczym; 8. Epikurejska cnota a sokratejski intelektualizm; 9. Odmówienie wartości państwu i życiu politycznemu oraz gloryfikacja «życia ukrytego»; 10. Przyjaźń; 11. Czwórmian leczniczy i ideał mędrca
V. NAŚLADOWCY I NASTĘPCY EPIKURA

SEKCJA DRUGA
ROZPRZESTRZENIENIE SIĘ EPIKUREIZMU W RZYMIE I LUKRECJUSZ
I. PIERWSZE PRÓBY WPROWADZENIA EPIKUREIZMU DO RZYMU I KRĄG FILODEMOSA
1. Nieudana próba Alkajosa i Filiskosa; 2. Próba Amafiniu-sza; 3. Krąg Filodemosa
II. LUKRECJUSZ I NAUKA EPIKUREJSKA WYŚPIEWANA W NAJWYŻSZEGO LOTU POEZJI
1. Nieadekwatne sądy na temat Lukrecjusza; 2. Pesymizm w punkcie wyjścia oraz zwycięstwo rozumu u Lukrecjusza i Epikura; 3. Prawda, która uśmierza ból i przynosi pokój; Zasady prawdy epikurejskiej i pieśń Lukrecjusza ; 4. Współczucie z powodu cierpienia w pieśni Lukrecjusza; 5. Sens życia i śmierci

CZĘŚĆ TRZECIA
STOICYZM OD POWSTANIA DO KOŃCA ERY POGAŃSKIEJ

SEKCJA PIERWSZA
STARA SZKOŁA STOICKA
I. ZENON, ZAŁOŻENIE SZKOŁY STOICKIEJ I KOLEJNE FAZY ROZWOJU STOICYZMU
1. Spotkanie Zenona z Kratesem i z sokratyzmem; 2. Odrzucenie «drugiego żeglowania»; 3. Nowe przemyślenie nauki Heraklita i pojęcie «physis» jako sprawczego ognia; 4. Relacja do Epikura; 5. Powstanie szkoły stoickiej i jej rozwój
II. TRÓJPODZIAŁ FILOZOFII I LOGOS
III. LOGIKA STAREJ SZKOŁY STOICKIEJ
1. Rola i działy logiki stoickiej; 2. Kryterium prawdy: wrażenie zmysłowe i przedstawienie kataleptyczne; 3. Poznanie rozumowe, antycypacje (prolepseis) i pojęcia ogólne; 4. Znaczenia wyrażenia (lekta) i ich «niecielesność»; 5. Dialektyka; 6. Retoryka; 7. Wnioski: stosunek logiki do rzeczywistości
IV. FIZYKA STAREJ SZKOŁY STOICKIEJ
1. Cechy fizyki stoickiej i jej relacje do fizyki epikurejskiej; 2. Materializm i somatyzm stoików; 3. Monizm panteistyczny; 4. Odmówienie ontologicznego znaczenia temu co nie-cielesne; 5. Bliższe określenie stoickiej koncepcji Boga i tego co boskie; 6. Celowość i opatrzność (Prónoia); 7. Przeznaczenie (Fatum - Heimarmene); 8. Konieczność i wolność; 9. Kosmos i miejsce człowieka w kosmosie; 10. Powszechne zognienie i wieczny powrót; 11. Człowiek; 12. Losy duszy
V. ETYKA STAREJ SZKOŁY STOICKIEJ
1. Rozum podstawą etyki; 2. Pierwotny popęd; 3. Zasada oceniania: rzeczy dobre, złe i obojętne; 4. Wartości względne, «godne wyboru» i «godne odrzucenia»; 5. Cnota a szczęście; 6. Cnota jako wiedza, jej jedność i wielość; 7. Identyczność cnoty we wszystkich bytach rozumnych; 8. Czyn prawy (katórthoma); 9. Powinność (kathe-kon); 10. Prawo wieczne i prawo natury; 11. Kosmopolityzm; 12. Afekty i apatia; 13. Ideał mędrca

SEKCJA DRUGA
MEDIOSTOICYZM
I. MEDIOSTOICYZM PANAITIOSA
1. Nowy kurs nadany szkole stoickiej przez Panaitiosa; 2. Nowości wprowadzone do doktryn starej szkoły stoickiej z zakresu fizyki; 3. Doktryny psychologiczne; 4. Etyka i polityka; 5. Odrzucenie apatii; 6. Humanizm Panaitiosa i znaczenie jego filozofii
II. MEDIOSTOICYZM POSEJDONIOSA
1. Kwestia posejdoniańska; 2. Charakterystyczne cechy stoicyzmu Posejdoniosa; 3. Fizyka; 4. Antropologia i etyka; 5. Losy duszy; 6. Wnioski odnośnie do Posejdoniosa

CZĘŚĆ CZWARTA
SCEPTYCYZM I EKLEKTYZM OD POCZĄTKÓW DO KOŃCA ERY POGAŃSKIEJ

SEKCJA PIERWSZA
SCEPTYCYZM PIRROŃSKII SCEPTYCYZM AKADEMICKI
I. MORALNY SCEPTYCYZM PIRRONA I PIRRONIZM
1. Powstanie ruchu sceptyckiego; 2. Pirron a rewolucja dokonana przez Aleksandra; 3. Zetknięcie się ze Wschodem i wpływ gymnosofistów; 4. Wpływ megarejczyków i atomistów ; 5. Radykalne obalenie ontologii; 6. Pirronizm jako praktyczny system mądrości i jego trzy podstawowe reguły; 7. Natura rzeczy jako niezróznicowany pozór oraz natura tego co boskie i dobre; 8. Postawa, jaką człowiek powinien przyjąć wobec rzeczy: powstrzymanie się od wydawania sądu i obojętność; 9. Osiągnięcie afazji, ataraksji i apatii; 10. Następcy Pirrona, ze szczególnym uwzględnieniem Tymona
II. TENDENCJE SCEPTYCKIE W AKADEMII ZA ARKEZYLAOSA
1. «Druga Akademia»; 2. Dialektyczny charakter sceptycyzmu Arkezylaosa; 3. Epoche Arkezylaosa; 4. Nauka o «eulogon», czyli o tym co «rozsądne»; 5. Domniemany «ezoteryczny dogmatyzm» Arkezylaosa; 6. Aporetycz-ność i ograniczenia sceptycyzmu Arkezylaosa
III. DALSZE DZIEJE SCEPTYCYZMU W AKADEMII ZA KARNEADESA
1. «Trzecia Akademia»; 2. Krytyka stoickiego kryterium prawdy; 3. Nauka o «pithanón», czyli o tym co «prawdopodobne»; 4. Ocena stanowiska Karneadesa

SEKCJA DRUGA
EKLEKTYZM AKADEMII I CYCERON
I. POWODY POJAWIENIA SIĘ I CECHY EKLEKTYZMU
II. FILON Z LARYSSY I CZWARTA AKADEMIA
1. Pięć Akademii; 2. Nowości wprowadzone przez Filona; 3. Od probabilizmu dialektycznego do probabilizmu pozytywnego; 4. Źródło oczywistości; 5. Etyka
III. ANTIOCHOS Z ASKALONU I PIĄTA AKADEMIA
1. Stanowisko Antiochosa ; 2. Krytyka sceptycyzmu akademickiego; 3. Logika, fizyka i etyka
IV. CYCERON I EKLEKTYZM AKADEMICKI W RZYMIE
1. Stanowisko filozoficzne Cycerona; 2. Eklektyczny probabilizm Cycerona; 3. Logika: kryterium prawdy; 4. Fizyka, teologia i psychologia; 5. Etyka

PODSUMOWANIE SYSTEMÓW FILOZOFICZNYCH EPOKI HELLENISTYCZNEJ
I. UPRZEDZENIA, KTÓRE NIE POZWALAŁY NA POPRAWNE ZROZUMIENIE I ADEKWATNĄ OCENĘ SYSTEMÓW HELLENISTYCZNYCH
II. ZNACZENIE FILOZOFII EPOKI HELLENISTYCZNEJ