Eugeniusz Niebelski
ISBN: 978-83-7363-735-1
Stron: 552
Format: B5 (oprawa twarda)
Rok wydania: 2008

Autor ograniczył pole swoich badań do terytoriów dwóch diecezji: lubelskiej i podlaskiej, pokrywających się z podziałem państwowym rosyjskim - z gubernią lubelską. Ograniczenie to miało trzy zasadnicze przyczyny. Pierwszą - była konieczność głębszego wniknięcia w złożoną problematykę zagadnienia. Zbadania szczegółów spraw, zdarzeń i zachowań kleru, gdyż jedynie takie podejście gwarantowało sukces i w miarę pełny obiektywizm ocen. Druga - to wcześniejsze dobre rozpoznanie historyczne terenu badań przez autora i pewność, że na wymienionym obszarze miały miejsce jedne z najważniejszych w Królestwie Polskim zdarzeń w 1863 roku, nie zapominając o przodującej roli stolicy i warszawskiej prowincji. Trzecia - że zasoby archiwów lubelskich i podlaskich, zarówno państwowych, jak i kościelnych, zachowały się stosunkowo najlepiej. Rozszerzenie badań na całe Królestwo Polskie, jak pierwotnie zakładano, byłoby może bardziej interesujące, gdyż dałoby obraz całościowy, lecz zbyt powierzchowny, a więc mało odkrywczy i nieodbiegający od dotychczasowego. Połączenie z kolei dziejów 1863 roku z zesłaniami w Rosji pozwoliło całościowo dostrzec dzieje księży uczestników ruchu. Od zaangażowania po konsekwencje. Zaangażowania, niekiedy przypadkowego, wymuszonego okolicznościami, a które często negatywnie ważyło na późniejszym życiu osoby, a bywało - tragicznie zamykało jej losy. Takie ujęcie stworzyło też możliwość prześledzenia represyjnej polityki władz carskich, oceniających duchowieństwo katolickie - właściwie nieustannie - jako "jedynego niebezpiecznego wroga Rosji". (z Przedmowy)


SPIS TREŚCI

Przedmowa

Rozdział I
DIECEZJE I DUCHOWIEŃSTWO

Rozdział II
MANIFESTACJE NARODOWE I STAN WOJENNY

I. Nabożeństwa religijno-patriotyczne
1. Pierwsze msze i śpiewy patriotyczne
2. Po 8 kwietnia - solidarność w żałobie narodowej
3. Krzyże żałobne i modlitwa
4. Kulminacja manifestacji i petycje kleru do cara

II. Obchody rocznic narodowych
1. Horodło - odnowienie unii narodów Rzeczypospolitej
2. Maciejowice Kościuszkowskie

III. Pod presją stanu wojennego
1. Bojkot i podporządkowanie
2. Zanik manifestacji i represje

Rozdział III
IDEA POWSTAŃCZA I RUCH PODZIEMNY

I. W konfrontacji z ideą walki zbrojnej
1. Od Łysej Góry do Kłoczewa
2. Zjazd w Biskupicach i w Leśnej
3. Wobec Komitetu Centralnego Narodowego
4. Po kontrakcji arcybiskupa Felińskiego

II. W organizacji narodowej
1. Zalążki i rozwój spisku
2. Sprawa chełmska
3. Przed wybuchem i w czasie walk
4. U schyłku powstania

Rozdział IV
NA POLU WALKI I W RĘKACH WROGA

I. W oddziałach powstańczych
1. Noc styczniowa
2. W walkach zimą i wiosną
3. Po śmierci kapucyna Konarskiego
4. Kapelani i ich misja

II. Ostatni wysiłek zbrojny i represje
1. Ks. Brzóska i jego powstańcy
2. Pojmanie księdza „rozbójnika"
3. Represje

Rozdział V
NA ZESŁANIU W ROSJI I NA SYBERII

I. Etapem na zesłanie
1. Droga - od więzienia do Uralu
2. Szlakami Syberii
3. Pośród swoich i obcych

II. W Rosji europejskiej
1. Pod kontrolą policyjną
2. Wolni od nadzoru

III. Na katordze i osiedleniu syberyjskim
1. W kręgu skazańców
2. Warunki materialne
3. Kapłaństwo i misja religijna

IV. W buriackiej Tunce
1. Odosobnienie
2. Wspólnota, praca i życie religijne
3. Wyjazdy z Tunki

V. Manifesty carskie i powroty
1. Przesiedlenie do Europy
2. Wolność i zesłańcza śmierć

Zakończenie

Wykaz skrótów

Bibliografia

ANEKSY:
I. Kazania (1861-1862)
II. Adresy kleru do biskupów i cara (1861)
III. Wezwanie bp. Wincentego Pieńkowskiego do duchowieństwa (1861)
IV. Duchowni wobec aresztowań współbraci (1861)
V. Akces kleru podlaskiego do Komitetu Centralnego Narodowego (1862)
VI. Hierarchia kościelna a upadek powstania (1864)
VII. Władze rządowe i kościelne wobec ks. Stanisława Brzóski (1864-1865)
VIII. Przysięga wiernopoddańcza kleru lubelskiego (1864)
IX. Zesłańcy o sytuacji materialnej i kapłańskiej (1865-1884)
X. Duchowni osiedlani w Tunce od 1866 roku

Indeks nazwisk
Indeks nazw geograficznych